Czy odprawa wypłacana pracownikom zwalnianym z przyczyn niedotyczących pracowników jest składnikiem wynagrodzenia?

Przepisy k.p. nie zawierają definicji wynagrodzenia za pracę. Elementy definicji wynagrodzenia za pracę zawierają niektóre przepisy k.p. Zgodnie z treścią art. 78 § 2 k.p., w celu określenia wynagrodzenia za pracę ustala się wysokość oraz zasady przyznawania pracownikom stawek wynagrodzenia za pracę określonego rodzaju lub na określonym stanowisku, a także innych (dodatkowych) składników wynagrodzenia, jeżeli zostały one przewidziane z tytułu wykonywania określonej pracy. Zgodnie z treścią art. 771 k.p., warunki wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą ustalają układy zbiorowe pracy, z zastrzeżeniem przepisów art. 772-775 k.p. W myśl art. 772 § 2 k.p., w regulaminie wynagradzania, pracodawca może, oprócz warunków wynagradzania, ustalić także inne świadczenia związane z pracą i zasady ich przyznawania.

Przepisy różnicują więc pojęcie „wynagrodzenia za pracę” czy „warunków wynagradzania” od pojęcia „innych świadczeń związanych z pracą”. Inne świadczenia związane z pracą nie są elementami (składnikami) wynagrodzenia za pracę (nie należą do warunków wynagradzania).

W świetle przepisów k.p., nie jest składnikiem wynagrodzenia za pracę odprawa pieniężna wypłacana pracownikowi na podstawie art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (dalej: ustawa o zwolnieniach grupowych). Zgodnie z orzecznictwem SN, odprawa pieniężna przyznawana na podstawie art. 8 ustawy o zwolnieniach grupowych należy bowiem do „innych świadczeń związanych z pracą” (por. wyrok SN z dnia 17 lutego 2005, II PK 235/04, uchwała SN z dnia 17 stycznia 2013 r. II PZP 4/2012 i powołane tam orzecznictwo, wyrok SN z dnia 14 listopada 1996 r., I PKN 3/96).

Odprawa pieniężna przyznawana na podstawie art. 8 ustawy o zwolnieniach grupowych nie stanowi więc składnika wynagrodzenia za pracę w rozumieniu przepisów k.p., lecz jest innym (pozawynagrodzeniowym) świadczeniem związanym z pracą.

W orzecznictwie SN utrwalone jest stanowisko, zgodnie z którym mimo, że odprawa przyznawana na podstawie art. 8 ustawy o zwolnieniach grupowych nie stanowi wynagrodzenia za pracę, lecz jest innym świadczeniem związanym z pracą, podlega ochronie przewidzianej w art. 84 k.p. oraz 87-91 k.p., tj. ochronie takiej, jak wynagrodzenie za pracę. Zatem, pracownik nie może się zrzec prawa do odprawy, przenieść tego prawa na inną osobę oraz odprawa podlega ochronie przed potrąceniami na takich samych zasadach, jak wynagrodzenie za pracę (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 1996 r. I PKN 3/96, z dnia 5 maja 1999 r. I PKN 665/98, z dnia 17 lutego 2005, II PK 235/04, uchwała SN z dnia 17 stycznia 2013 r. II PZP 4/2012 i powołane tam orzecznictwo).

Potrzeba stosowania do odprawy przyznawanej na podstawie art. 8 ustawy o zwolnieniach grupowych, która nie jest wynagrodzeniem za pracę, przepisów o ochronie wynagrodzenia za pracę wynika zdaniem SN z tego, że odprawa ma podobny i charakter i pełni podobne funkcje, co wynagrodzenie za pracę. Zarówno wynagrodzenie za pracę jak i odprawa przysługują ze stosunku pracy i mają charakter pieniężny. Wynagrodzenie za pracę zapewnia pracownikowi środki na utrzymanie i zaspokajanie innych potrzeb. Z reguły analogiczne są funkcje odprawy, co jest widoczne zwłaszcza w przypadku pracownika nie mogącego znaleźć nowego zatrudnienia. Odprawa wykazuje również inne związki z wynagrodzeniem za pracę, gdyż jest obliczana na jego podstawie, a jej wysokość zależy od stażu pracy (wyrok SN z dnia 14 listopada 1996 r. I PKN 3/96, z dnia 5 maja 1999 r. I PKN 665/98, z dnia 17 lutego 2005, II PK 235/04, uchwała SN z dnia 17 stycznia 2013 r. II PZP 4/2012 i powołane tam orzecznictwo).

radca prawny Anna Daszczyńska-Ciborowska