Wizerunek osoby w filmie lub zdjęciu jako fragment większej części

Zasadą jest, iż rozpowszechnianie wizerunku osoby wymaga jej zgody. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych przewiduje jednak od tej zasady wyjątki. Jednym z nich jest sytuacja, gdy wizerunek danej osoby stanowi jedynie szczegół większej całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz lub publiczna impreza, tj. sytuacja opisana w treści art. 81 ust. 2 pkt. 2 wspomnianej ustawy. W takim przypadku uzyskanie zgody nie jest wymagane.

Dla oceny czy wizerunek danej osoby stanowi jedynie szczegół rozstrzygające znaczenie ma ustalenie sposobu przedstawienia relacji między wizerunkiem osoby, której wizerunek został wykorzystany w filmie pozostałymi elementami jego treści. Co za tym idzie rozpowszechnianie wizerunku nie wymaga zezwolenia, jeśli stanowi on jedynie element akcydentalny lub akcesoryjny wobec przedstawionej całości, tzn. w razie usunięcia wizerunku nie zmieniłby się przedmiot i charakter przedstawienia (porównaj: wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 30 stycznia 2014 r., sygn. akt I ACa 1452/2013).

Analizując czy pojawiające się na zdjęciu lub w filmie osoby mają jedynie akcydentalny lub akcesoryjny charakter wobec całości - należy zwrócić uwagę, czy kadr nie skupia się na wizerunku jakiejkolwiek obecnej osoby lub nie zawiera portretów ani zbliżeń twarzy. Ponadto znaczenie ma okoliczność, czy osoby obejmowane kadrem znajdują się w nim przypadkowo. Nie bez znaczenia pozostaje równiez ocena, czy usunięcie wizerunku pojawiających się osób nie zmieniłby istotnie charakteru filmu lub zdjęcia. W sytuacji bowiem, gdy osoby pojawiające się w filmie lub zdjęciu stanowią jedynie szczegół większej całości, zgoda na wykorzystywanie ich wizerunku jest zbędna.

Na marginesie można dodać, iż niezależnie od przepisów dotyczących ochrony wizerunku (zawartych w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych), warto wziąć pod uwagę kwestię możliwości naruszenia dóbr osobistych danej osoby (chronionych na podstawie przepisów kodeksu cywilnego), np. jej dobrego imienia czy prawa do prywatności. Nawet jeżeli rozpowszechnienie wizerunku będzie zgodne z zasadami jego wykorzystania, opartymi na przepisach o ochronie wizerunku wynikających z prawa autorskiego, może dojść do naruszenia dóbr osobistych. Będzie tak przykładowo w sytuacji, gdy wizerunek został utrwalony pomimo wyraźnego sprzeciwu danej osoby, jak również w sytuacji, gdy do utrwalenia doszłoby z naruszeniem prywatności czy też gdy okoliczności, w których dana osoba została sfotografowana mogą naruszać jej dobre imię czy wpływać na jej pozycję społeczną. Pewną okolicznością mogącą wpłynąć na prawne aspekty publikacji filmu lub zdjęcia mógłby zatem stanowić ewentualny i ujawniony w trakcie wykonywania zdjęć lub filmu sprzeciw jednej z filmowanych lub fotografowanych osób.

radca prawny Jakub Ciborowski